Στις 13 Δεκεμβρίου 1941 ένας σχηματισμός έξι (6) βρετανικών αεροσκαφών Bristol Blenheim Mk.IV της Νο.107 Μοίρας της Βρετανικής Αεροπορίας με προσωρινή βάση στη Λούκα της Μάλτας η οποία επιχειρούσε στην περιοχή το 1941, διεξήγαγε επιδρομή κατά εχθρικής νηοπομπής που στάθμευε στο λιμένα Αργοστολίου. Επικεφαλής της επιδρομής ήταν ο Ανθυποσμηναγός Μπρούμ, μετέπειτα Πτέραρχος Σερ Άιβορ Μπρούμ (Sir Ivor Broom) ο οποίος επέστρεψε στο Αργοστόλι στις 17 Οκτωβρίου 1987 και παρέδωσε μια ανακοίνωση που συνοψίζει τα γεγονότα εκείνης της ημέρας και την τύχη των πληρωμάτων, μαζί με ένα αντίγραφο της αρχικής αναφοράς. Επίσης προσέφερε το έμβλημα της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας στο λαογραφικό μουσείο Αργοστολίου σε ένδειξη διαρκούς φιλίας.
Νοέμβριος 1941. Η εκστρατεία του Άξονα στη βόρεια Αφρική βρίσκεται σε εξέλιξη. Η στρατιά του Erwin Rommel, το περίφημο «Deutsches Afrikakorps» που μάχεται εναντίον των Βρετανών, έχει ανάγκη από συνεχή ανεφοδιασμό χιλιάδων τόνων καυσίμων, πυρομαχικών και όπλων που φθάνουν μέσω Ιταλίας. Ενισχύσεις σε άνδρες είναι επίσης καλοδεχούμενες για την αναπλήρωση των απωλειών. Ο συμμαχικός στόλος όμως κυριαρχεί στη Μεσόγειο, βρετανικά υποβρύχια εκδράμουν από τη Μάλτα και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου σε επιθετικές περιπολίες που καλύπτουν όλη την έκταση μέχρι την βάση στο Γιβραλτάρ, ενώ αεροσκάφη εφορμούν στις εχθρικές νηοπομπές που αναχωρούν από λιμάνια της Ιταλίας με προορισμό τη Λιβύη και κινούνται μέσα από την Αδριατική. Το υποτιθέμενα πανίσχυρο ιταλικό Ναυτικό δεν είναι ικανό να περιορίσει τις κινήσεις των Βρετανών στη θάλασσα, ενώ η ιταλική αεροπορία είναι εντελώς ανίσχυρη να αντιδράσει.
Οι ιταλογερμανικές νηοπομπές πλήττονται σφοδρά με τις απώλειες τους να σκαρφαλώνουν σε δυσθεώρητα ύψη, κοντά στο 75% του συνολικού όγκου τους. Ιταλοί και Γερμανοί επιλέγουν να αλλάξουν τις οδούς ανεφοδιασμού που περνούν από την Αδριατική θάλασσα σε περισσότερο ασφαλείς διαδρομές μέσα από το Ιόνιο, πλέοντας στις δυτικές ελληνικές ακτές. Τα δρομολόγια αυτά βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από τη Μάλτα, κύρια βάση της βρετανικής αεροπορίας στη κεντρική Μεσόγειο και στο δρόμο των νηοπομπών, κάνοντας τις επιθέσεις των βρετανικών αεροσκαφών λιγότερο πιθανές και πιο περιορισμένες σε διάρκεια. Επίσης, η κατεχόμενη από ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις Ελλάδα προσφέρει στα πλοία καλύτερη κάλυψη όταν αυτά περνούν σε μικρότερη απόσταση από τις ακτές της με πολλούς τρόπους: Στα νησιά του Ιονίου υπάρχουν εγκατεστημένες παράκτιες πυροβολαρχίες αντιαεροπορικών όπλων έτσι, σε περίπτωση κακοκαιρίας ή επιδρομών από τα βρετανικά αεροσκάφη, μια νηοπομπή μπορεί να βρει καταφύγιο σε ένα από τα φυσικά λιμάνια των νησιών και να εισέλθει ταυτόχρονα στην «αντιαεροπορική ομπρέλα» που παρέχουν οι δυνάμεις κατοχής. Επιπλέον, τα νησιά διαθέτουν ναυτικούς σταθμούς που αποτελούν ορμητήρια σκαφών ανθυποβρυχιακού πολέμου και τα εκτεταμένα ναρκοπέδια που έχει φροντίσει να εγκαταστήσει το ιταλικό βασιλικό ναυτικό (Regia Marina) στους θαλάσσιους διαδρόμους και περάσματα, αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για τα συμμαχικά υποβρύχια. Οι σύμμαχοι, στηριζόμενοι στην μεγάλη εμβέλεια των δικινητήριων βομβαρδιστικών «Blenheim» που εξορμούν από τη Μάλτα, απαντούν: επεκτείνουν τις γραμμές περιπολίας τους στο Ιόνιο και μέχρι την είσοδο του Πατραϊκού κόλπου.
13 Δεκεμβρίου 1941. Η ιταλική νηοπομπή ναυλοχεί στο λιμένα Αργοστολίου προστατευμένη από τις αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες στις κορυφές των κοντινών λόφων, έως ότου οι υπηρεσίες πληροφοριών αποφανθούν για τις περιπολίες των συμμαχικών πολεμικών πλοίων και υποβρυχίων. Αποτελείται από τα φορτηγά ατμόπλοια S.S. Capo Orso (πρώην S.S. Munsomo, 3.149 κόρων) και S.S. Iseo (2.366 κόρων) και τη συνοδεία τους, τα αντιτορπιλικά Strale και Turbine (κατά άλλες πληροφορίες τα Vivaldi, Da Noli, Maloncello, Da Recco, Zeno). Προορισμός της είναι η Βεγγάζη, κύριος λιμένας ανεφοδιασμού του Ρόμελ στην είσοδο του κόλπου της Σύρτης, στη Βόρεια Αφρική.
Πιθανώς έπειτα από πληροφορίες από την υπηρεσία ULTRA, με βάση στη Μάλτα και μεγάλη ακτίνα δράσης, έξι Blenheim Mk.IV με επικεφαλής τον μετέπειτα Πτέραρχο Sir Ivor Broom απογειώνονται και έπειτα από μακρά πτήση φτάνουν στο νησί της Κεφαλονιάς. Προσεγγίζουν το στόχο τους ακολουθώντας μια διαδρομή επάνω από την ενδοχώρα ώστε να αιφνιδιάσουν τα αντιαεροπορικά, και όχι από τη θάλασσα απ’ όπου θα γίνονταν αντιληπτά από μεγαλύτερη απόσταση. Εκτελώντας επικίνδυνη πτήση χαμηλού ύψους στο φως της ημέρας, εφορμούν περνώντας κοντά από τους ιστούς των πλοίων και απελευθερώνουν το φορτίο βομβών τους. Έπειτα εκτελούν μια απότομη στροφή δεξιά και άνοδο επάνω από τους λόφους προς τα δυτικά του λιμένα. Οι αντιαεροπορικές συστοιχίες από τα υψώματα και τα αντιτορπιλικά καθώς και ένα μαχητικό Macchi (πιθανότατα C.202 Folgore) που βρίσκεται στην περιοχή, βάλλουν προς τα βομβαρδιστικά. Το ένα αεροσκάφος προσκρούει στην επιφάνεια και το πλήρωμα αιχμαλωτίζεται, ενώ το άλλο ανατινάσσεται εν πτήση επάνω από τους ιστούς ενός πλοίου και το πλήρωμα σκοτώνεται. Στη διάρκεια μερικών λεπτών τα δύο αεροσκάφη διεκδικεί ο βυθός.
Ακολουθεί μετάφραση της ανακοίνωσης του Sir Ivor Broom, κατά την επίσκεψή του στο Αργοστόλι στις 17-10-1987:
« Στις 13 Δεκεμβρίου 1941 έξι αεροσκάφη τύπου «Blenheim» από την υπ’ αριθμ. 107 Μοίρα, της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας σταθμευμένη στη Μάλτα διεξήγαγαν τη μόνη επιδρομή χαμηλού ύψους στο φως της ημέρας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά εχθρικής νηοπομπής εντός του λιμένα Αργοστολίου. Ένα πλοίο βυθίστηκε και ένα υπέστη σοβαρές βλάβες. Δύο αεροσκάφη συνετρίβησαν μέσα στο λιμένα. Ένα αεροσκάφος πέταξε υπερβολικά χαμηλά και προσέκρουσε στο νερό και το πλήρωμα αιχμαλωτίστηκε. Ένα αεροσκάφος ανατινάχθηκε εν πτήση επάνω από τους ιστούς ενός πλοίου και το πλήρωμα σκοτώθηκε. Τα ονόματά τους ήταν Σμηνίας Ρ. Γ. Γκρέισυ (Βασιλική Πολεμική Αεροπορία – Πιλότος), Σμηνίας Α. Π. Μακλήν (Βασιλική Καναδική Πολεμική Αεροπορία – Παρατηρητής) και Σμηνίας Τζ. Σ. Κάλντεργουντ (Βασιλική Καναδική Πολεμική Αεροπορία – Χειριστής ασυρμάτου/Πυροβολητής αέρος). Αυτοί ετάφησαν στο κοιμητήριο Αργοστολίου και οι σωροί τους μεταφέρθηκαν στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Αθηνών μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα βρίσκονται θαμμένοι στους τάφους με αριθμούς 8. 4. και 2. στο τμήμα 21, σειρά Β. στην Αθήνα.
Της επιδρομής ηγήθηκε ο Ανθυποσμηναγός Μπρούμ (μετέπειτα Πτέραρχος Σερ Άιβορ Μπρούμ) ο οποίος επέστρεψε στο Αργοστόλι στις 17 Οκτωβρίου 1987 και προσέφερε το έμβλημα της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας στο μουσείο Αργοστολίου σε ένδειξη διαρκούς φιλίας. Η επίσημη καταγραφή της Μοίρας για τις 13 Δεκεμβρίου 1941 κρατείται στο Βρετανικό Γραφείο Δημόσιου Αρχείου στο Λονδίνο και ένα αντίγραφο, βασισμένο στον απολογισμό των τεσσάρων πληρωμάτων που επέστρεψαν ασφαλώς στη Μάλτα εκτίθεται κατωτέρω.»
Ακολουθεί μετάφραση της επίσημης καταγραφής της Μοίρας για την επιδρομή της 13-12-1941:
« Έξι «Blenheim» με πιλότους τους Ανθυποσμηναγός Μπρούμ, Ανθ/γός Γουίλιαμσον, Σμηνίας Νοσεντα, Σμην. Κρόσλυ, Σμην. Λι και Σμην.
Γκρέισυ, απεστάλησαν να προσβάλλουν νηοπομπή στο Αργοστόλι. Η νηοπομπή αποτελείτο από εμπορικά πλοία 4 έως 8 χιλιάδων τόννων.
Το αεροσκάφος του Ανθ/γού Μπρούμ έπληξε την νηοπομπή με δυο βόμβες από τις οποίες η μία αστόχησε κατά 25 πόδια ενώ η δεύτερη πιθανός έπληξε το εμπορικό πλοίο.
Τα πληρώματα των αντιτορπιλικών εθεάθησαν να τρέχουν για να επανδρώσουν τα πυροβόλα ενώ δεχόντουσαν πυρά από τους Ανθ/γός Μπρούμ και Σμην. Κρόσλυ.
Ta Blenheims δέχτηκαν επίθεση από αεροσκάφος τύπου «Macchi» το οποίο και καταρριφθεί από τον Σμην. Κρόσλυ.
Τα αεροσκάφη των Σμην. Λι και Σμην. Γκρέισυ απέτυχαν να επιστρέψουν. »
(Οι αναφορές της RAF και του Ivor Broom φυλάσσονται στο αρχείο του Κοργιαλένειου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Αργοστολίου.)
Κωδικοποίηση διαθέσιμων αναφορών για την περίοδο 11–13 Δεκεμβρίου 1941
Συνοπτικά έλαβαν μέρος στην επιδρομή της 13-12-1941, τα αεροσκάφη από την Νο.107 Μοίρα (No.107 SquadronRAF):
1. Αεροσκάφος με κυβερνήτη τον P/O. Ivor Broom.
2. Αεροσκάφος με κυβερνήτη τον P/O. Williamson.
3. Αεροσκάφος με κυβερνήτη τον Sgt. Noseda.
4. Αεροσκάφος με κυβερνήτη τον Sgt. Crossley.
5. Αεροσκάφος υπ. αριθ. Z7800 με πλήρωμα τους Sgt. A.J. Lee, Sgt. R. Haggett, Sgt. Ambrose John Comeau, το οποίο καταρρίφθηκε.
6. Αεροσκάφος με πλήρωμα τους Sgt R. G. Gracie, Sgt A. P. McLean, Sgt J. S. Calderwood, το οποίο καταρρίφθηκε.
Για την ίδια χρονική περίοδο και πιθανότατα με στόχο τη συγκεκριμένη νηοπομπή στο λιμένα Αργοστολίου, υπάρχουν αναφορές στον κατάλογο απωλειών Bristol Blenheim στην Ελλάδα 1940-1941 επιμέλειας Μανώλη Μπαρδάνη, για συμμετοχή της Νο.18 Μοίρας:
Στις 11 Δεκεμβρίου, με απώλεια του Z7802/Q αεροσκάφους με κυβερνήτη τον F/Lt Everest George Edmunds.
Στις 12 Δεκεμβρίου, με απώλεια του Z7613 αεροσκάφους με κυβερνήτη τον W/Cdr Eustace Sweeting Barnes).
Στις 13 Δεκεμβρίου, με απώλεια του Z7858/M αεροσκάφους με κυβερνήτη τον Sgt. Frank Jury), το οποίο κατέπεσε στη Μάλτα.
Ένα από τα δύο αεροσκάφη που καταρρίφθηκαν αναφέρεται στον κατάλογο απωλειών Bristol Blenheim στην Ελλάδα 1940-1941 επιμέλειας Μανώλη Μπαρδάνη:
« 13/12/41 Blenheim Mk.IV (Z7800) ? Sqn. T/o Luqa, Malta.
One of six Blenheims sent to attack shipping in Argostoli Harbour, Kefelonia, Greece. Located in the harbour were the M/V’s the Iseo, Capo and Orso, and five “Navigatori” class, destroyers, the Vivaldi, Da Noli, Maloncello, Da Recco and the Zeno. Failed to return. Shot down by either AA of fire from the harbour, or ships guns or when attacked by a single Macci fighter that was on patrol at the time.
Crew: Sgt. A.J. Lee (P) 925684 RAFVR POW, Sgt. R. Haggett (N) 925435 RAFVR POW, Sgt. Ambrose John Comeau (W/Ag) R.65203 RCAF POW. »
Επίσης στον ίδιο κατάλογο δίνονται αναφορές για συμμετοχή της Νο.18 Μοίρας:
«11/12/41 Blenheim Mk.IV (Z7802/Q) 18 Sqn.
Received a direct hit in the port side wing, from shore batteries, although seemed to still be in control. Was last seen heading out to sea, but not gaining any height, were upon was set upon by two CR.42s. (Eye witness account taken from a Greek gentlemen and an ex Member
of 18 Sqn). According to RAF Air Historical Branch shot down over Argostoli Harbour 12th December 1941.
Crew: F/Lt Everest George Edmunds (P) D.F.C 403312 RNZAF, Sgt. Sigurd Edger Hedin (N) D.F.M 1001649 RAFVR, Sgt. Martin John Mills (W/Ag) 924027 RAFVR. Bodies were recovered from the sea and first buried Argostoli, now at Athens War Cemetery.
12/12/41 Blenheim Mk.IV (Z7613) 18 Sqn.
Lost through flak in a raid on Argostoli.
Crew: W/Cdr Eustace Sweeting Barnes DFC RAFVR KIA, Sgt William B. Allan 755584 KIA, 3rd crew member unknown.
13/12/41 Blenheim Mk.IV (Z7858/M) 18 Sqn.
Lost through flak in a raid on Argostoli. On the 13th of December 1941, five Bristol Blenheim light bomber aircraft, belonging to No.18 Squadron based in Luqa, took off for a raid on enemy shipping in Argostoli Harbour. A short distance into the flight, Blenheim ‘M’ (s/n Z7858) was attacked by an Italian Macchi C.202 and sustained damage to its port engine. The propeller was shot off and the pilot, Sgt Frank Jury, turned his aircraft back to Malta. An attempt to land was quickly abandoned and ditching the aircraft was the only option left. After jettisoning its bomb payload the pilot ditched his craft nearby a Maltese fishing boat off Dellimara. The pilot, his navigator (Tom Black) and air-gunner Sgt Dennis Mortimer, survived with minor injuries.
Crew: Sgt. Frank Jury (P), Sgt. Tom Black (N), Sgt. Dennis Mortimer (W/Ag)
The wreck found lying at a depth of 42 meters, some 800 meters due east of Xrobb l-Ghagin, Dellimara (Marsaxlokk). SSE of Malta. Is referred in this list to avoid confusion with other aircraft wrecks may possibly found in the future near Argostoli area.
Οι πληροφορίες, η επεξεργασία τους και η μετάφραση των αρχείων, προέρχονται από έρευνα που πραγματοποίησε ο Τηλέμαχος Μπεριάτος, 2011-2014.
No.107 Squadron RAF
Η Νο.107 Μοίρα από τον Αύγουστο 1938 είχε εξοπλιστεί με αεροσκάφη Bristol Blenheim Mk.I και μεταξύ Μαίου 1939 και Ιαν. 1942 με Mk.IV.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’ Π.Π. τα αεροσκάφη της έφεραν τα πλευρικά διακριτικά (Squadron code letters) «OM».
Από τις 20 Αυγ. 1941 έως την 1 Ιαν. 1942 κλιμάκιο της μοίρας επιχειρούσε από τη Μάλτα. www.raf.mod.uk/history/107squadron.cfm
Bristol Blenheim
Βρετανικό, δικινητήριο ελαφρύ βομβαρδιστικό. Το πρώτο, πολιτικό μοντέλο Bristol (Type 135) σχεδιάστηκε από τον Frank Barnwell το 1933 και πέταξε πρώτη φορά τον Απρίλιο 1935. Σύντομα κίνησε το ενδιαφέρον του Βρετανικού Υπουργείου Αεροπορίας λόγω της υψηλότερης από κάθε άλλο καταδιωκτικό της RAF ταχύτητας των 307 mph (μ.α.ώ). Στις αρχές του 1936 πέταξε το πρώτο στρατιωτικό μοντέλο Blenheim Mk.I (Type 142) διαμορφωμένο ως ελαφρύ βομβαρδιστικό. Παράχθηκε και ως βαρύ καταδιωκτικό το οποίο με την έναρξη του πολέμου αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ αργό σε σχέση με τα πιο σύγχρονα αεροσκάφη, και χρησιμοποιήθηκε σε ρόλο νυχτερινών μαχητικών στον οποίο διέπρεψε.
Το Mk.IV (Type 149) εμφανίστηκε το 1939 και ήταν από τα ταχύτερα βομβαρδιστικά μέχρι στιγμής, αλλά το κύριο πλεονέκτημα του ήταν η μεγάλη ακτίνα δράσης. Το Blenheim αποτέλεσε το πρότυπο για τη δημιουργία του Beaufort, που με τη σειρά του οδήγησε στην ανάπτυξη του Beaufighter το οποίο εμφανίστηκε από το 1941. (http://en.wikipedia.org/wiki/Bristol_Blenheim)
Ο κατάλογος αφορά σε αεροσκάφη τύπου Martin B-26 Marauder που απωλέσθηκαν στην Ελληνική επικράτεια.
The list refers to aircraft type Martin B-26 Marauder which lost in the Greek territory and its limits. The collection of data was based on documents from several Missing Air Crew Reports (MACR), and Operational Record Books (ORB) of the RAF, SAAF and USAAF, as well as additional information from the internet and the literature mentioned below.
